Ali Ağaoğlu ve Hakan Güldağ, bu hafta enflasyondaki gelişmeleri kur ekseninde kıymetlendirdi.
Ekonomist Ali Ağaoğlu ve gazeteci Hakan Güldağ, Talih Sohbetleri’nde bu hafta enflasyondaki gelişmeleri kur ekseninde kıymetlendirdi. Üreticilerin maliyetlerini tüketiciye yansıtacaklarına dikkat çeken ikili, enflasyonun bir müddet daha artacağını öne sürdü.
Güldağ: Enflasyonla başlayalım sohbete. Beklentilerin biraz üzerinde geldi. Son bir buçuk yılın doruğuna çıktık. TÜFE’de aylık yüzde 0.8 civarında bir artış beklentisi vardı. Onun biraz üzerinde 0.91 olarak geldi. Aslında İstanbul Ticaret Odası’nın verdiği sayılar da ipuçlarını verir halindeydi. Yıllık bazda da TÜFE 15.61 oldu. 16’ya değmedik lakin daha sonra bedel miyiz soru işareti. Zira açıklanan sayılarda asıl dikkat cazibeli nokta bana nazaran ÜFE sayısı. Üretici fiyatlarında yıllık artış yüzde 27’ye dayandı. Bu demek ki üreticinin maliyeti vatandaşın enflasyonuna şimdi tam yansımadı. Bu firmaların çarkı dönecekse, bu o denli ya da bu türlü yansıyacak. Birebir yansımaz elbette. Bugüne dek hiç yansımadı. Fakat görünen o ki, enflasyonda daha doruğa ulaşmadık.
Ağaoğlu: Enflasyon beklentilerin bir çıt üzerinde gelse bile çok uçup kaçacak bir noktada görünmüyor. Dediğin üzere daha değerli bir nokta üretici fiyatlarındaki artışın 2019’un mayısından bu yana en yüksek düzeye, yüzde 27.09’a ulaşması. Bunu neden önemsediğimi de söyleyeyim. Bu yurtdışından gelen ve aslında kurla geçişkenliği olan lakin faizle yönetilebilecek bir mevzu değil.
Güldağ: Dışarıdan enflasyon ithal etmeye başladık bir nevi…
Ağaoğlu: Yurtdışında emtia fiyatlarındaki artışlar, buna petrol de dahil ve endüstriyel metaller başta olmak üzere önemli tesirleri oluyor. Bunun kademeli olarak tüketici tarafına aktarılması gerekecek üreticiler şayet hayatiyetlerini devam ettirecek olurlarsa… Üretimin devam edebilmesi için bunların bir kısmı kesinlikle tüketici enflasyonuna aktarılacak.
Güldağ: Elde nisan, mayıs sonrası enflasyon düşmeye başlar senaryosu vardı. Hesapları bozar mı sence bu gelişme?
Ağaoğlu: Enflasyonun mayıs ve haziran ayından itibaren baz tesirinden ötürü düşeceği beklentimiz vardı ancak sanıyorum bu düşüş biraz daha ertelenebilir.
Güldağ: Bu neyi getirir? Ağaoğlu: Merkez Bankası’nın sıkı para siyaseti ile çektiği yüzde 17 düzeylerindeki siyaset faizinin enflasyona bağlı olarak aşağıya çekilişi tahminen ağustos yahut eylüle ertelenebilir. Bu beklenti güçlendiği takdirde ki, o noktada nisan enflasyonu daha değerli bir gösterge olacak, piyasaların tarafı açısından. Şayet oradaki enflasyonda yavaş yavaş bir yumuşama ÜFE’den TÜFE’ye geçişe karşın oluyorsa o vakit önümüzdeki devirde faiz indirimlerini konuşmaya başlıyor olabiliriz.
Güldağ: O vakte kadar? Ağaoğlu: O vakte kadar sıkı para siyaseti devam edecek. Cari olarak dünya konjonktürüne baktığımızda bu kadar yüksek faizin çok az olduğu, bilhassa bizim üzere borcuna sadık ülke olarak yüksek faizi veriyor olmamız kur tarafında bizi bir modül koruyor, bir tıp kalkan misyonu görüyor. Lakin yurtdışındaki artışlar devam edecek olursa bizim tarafın işi biraz daha zorlaşacak.
Güldağ: Devam edecek üzere de görünüyor. Geçen TÜGİAD’ın toplantısında, endüstriciler emtia fiyatının arttığını, daha da artmaya devam edeceğini söylediler. Örneğin plastik fiyatları… Ne vakit düşecek büyük soru işareti…
Ağaoğlu: Bilhassa petrolde… Mesela biz turizmde geçen seneye nazaran düzgün bir performans bekliyoruz. Lakin oradaki artışın büyük bir kısmını petrol off-set edecek üzere görünüyor. Petrol fiyatları konusunda Suudi Arabistan’ın tavrını dikkatle izliyorum.
Güldağ: Artışı lakin karşılayacak ya da dengeleyecek üzere…
Ağaoğlu: O denli olursa turizmden kazanıp petrole vereceğiz, çok müspet bir tesiri olmayacak. Güldağ: Kura nasıl tesiri olur? Ağaoğlu: İster istemez kur tarafında aşağı istikametli hareketi sınırlayıcı bir tesir olacaktır. Lakin ben kurun bu türlü uçup kaçacağını düşünmüyorum.
Güldağ: Geçen hafta yaptığımız sohbette de 7.54’e kadar olan bölgede hatta 7.65’e kadar olan bölgede sen bir sorun görmediğini söylemiştin…
Ağaoğlu: Motamot hatta sağlıklı bir düzeltme hareketi olduğunu söyledim. Bu sağlıklı olan kısmına bir ekleme daha yapmak lazım, faizin daha uzun müddet yüksek kalması yurtdışı yatırımcıların daha fazla Türk piyasalarına ilgi göstermelerine, yeni döviz girişlerine, yerli yatırımcıların faiz yüksek kalacak diye kur artmayacak beklentilerinin güçlenmesine, bunun da bir ölçü DTH bozumu, yurtdışından para girişi kurdaki artış riskini görece olarak azaltacak bir tesir yapacaktır diye düşünüyorum.
Güldağ: Lakin aşağı taraflı hareket ihtimali de büsbütün ortadan kalkmış görünmüyor bana nazaran…
Ağaoğlu: Yurtdışındaki emtia fiyatlarındaki artışın bizim toplam dış ticaret yahut cari açığımıza olumsuz tesirinden ötürü aşağı taraflı ihtimal azalıyor.
Güldağ: Petrolde OPEC’in ne karar alacağı daha da kıymetli olacak o noktada… Daha doğrusu OPEC ve Rusya’nın…
Ağaoğlu: ‘OPEC artı’ da diyebiliriz ona. Suudi Arabistan’ın tavrını dikkatle izliyorum. Fiyatların çok gerilemesini istemeseler bile mecbur kalacaklarını düşünüyorum. O nedenle önümüzdeki devirde petrolde bir gevşeme olmasını ve varil başına 55-57.5 dolar ortasına gelmesini bekliyorum. Ancak evvel izlenecek stratejiyi duymak lazım. Zira açıkçası devletlerin manüpülasyonu var petrolde…
Güldağ: Şahıslar yapınca kabahat manipülasyon, devletler yapınca öteki bir şey oluyor dediğin üzere. Neyse… Kurdan devam edersek, geçenlerde 6.25–6.50 raporları çıkmıştı. Sen de 7’nin altı her düzeyden alınır demiştin…
Ağaoğlu: 6.50’yi esasen beklemiyordum. Lakin çabucak 6.656.75 düzeylerini de. ‘7’nin altı alınır’ kelamını de döviz gereksinimi olanlar için söylemiştim. Tasarruf emeliyle değil, yanlış anlaşılmasın.
Güldağ: Çok kısa bir müddet 7’nin altında kaldık…
Ağaoğlu: Bundan sonra enflasyonu da eklediğimizde 7’nin altına inme ihtimali azalıyor.
Güldağ: 7.65’in üzerine sarfiyat miyiz?
Ağaoğlu: Yakın vakitte onu da beklemiyorum. Artık bunların hepsini göz önüne aldığımızda, kurun ben 6.85-7.65 bandı içinde tahminen nisan-mayıs ayına kadar sürecek bir istikrar periyoduna girmiş olabiliriz diye düşünüyorum. Bunu enflasyon sayısı faiz indirimlerini ertelediği için söylüyorum. Bir bant hareketi olmasını, kopup gidecek bir durumu şimdi daha görmediğimi açıklıkla söyleyeyim. O yüzden kurda bu türlü büyük bir yükseliş olur mu sorusunun cevabı şimdilik bende ‘hayır’. Fevkalade bir düşüş olması için de rastgele bir sebep görmüyorum. Merkez Bankası’nın zımni bir kur düzeyi var, 6.85 bu alt tarafı. Bir de 7.65 düzeyi var. Bu da üst tarafı dersek bu bant içinde bir müddet daha kalacağız üzere duruyor.
Güldağ: Natürel fevkalâde bir jeopolitik gelişme yaşanmazsa. ..
Ağaoğlu: Onu daima söylüyoruz. Yüksek faizin devamı kurdaki yükselişleri de sınırlayıcı tesir yapacaktır. Fakat 15 Mart ve 15 Nisan benim için tedirginliğin devam edeceği, yurtdışından gelecek tesirlerin bilhassa S-400, NATO Doruğu, beraberinde AB ve ABD üzere değişik yaptırım tehditleri yaşanabilecek. Bir de ister istemez yurtdışından yapılmış olan borçların ödenme vakti geldi. Ve de yeni yapılacak olan borçlanmalar var. Bunların hepsini bir ortaya getirdiğimiz vakit, ki yurtdışındaki borçlanma şartları epey ehven şu ortalar. Kıymetli kuruluşların da yurtdışı ihraçlar yapabileceğini düşünüyorum. Bankacılık sistemi başta olmak üzere… Oradan bir olumlu sinyal alırsak kurdaki üst istikametli hareketi engelleyebilecek bir periyoda girmiş olabiliriz. Bu periyoda biraz temkinli yaklaşmakta yarar var.
Güldağ: Macron ile yapılan son telefon görüşmesi dikkat çekiyor. Dış siyasette işleri kopmadan rayına koyma eforu var. AB yaptırım konusunu ele almayı marta ertelemişti biliyorsun. Artık bu görüşme AB tepesinde sert bir karar çıkmasını en azından şimdilik durdurmuş üzere… Bakalım göreceğiz.
Kripto varlıklarda gidişat internetin birinci periyoduna benziyor…
Güldağ: Kripto paralarda çok önemli bir hareket var. Fiyatlar hareketli. Hacim uygunca büyüdü. Okurlarımızı daha fazla uyarmamız gerektiğini hissediyorum adeta. 1.7 ile-1.8 trilyon dolar civarına geldi kripto paraların pahası. Alışılmış Bitcoin 1 trilyonu devirdi hacimde. Yalnızca ABD’de 16 milyon yatırımcısı varmış. Biden’ın SEC’in başına atadığı Gary Gensler dahi, ki kripto para dostu biliniyor, ‘düzenlemelere gereksinim var’ dedi. Hazine Bakanı Janet Yellen’ı söylemiyorum. Tam da bir saadet zinciri demek de hakikat gelmiyor bana doğrusu. Lakin bu kadar yükselmesi ve de artık nasıl diyeyim endüstrideki oto tamircisi arkadaşımın da, ona yakışmaz diye söylemiyorum ancak kripto para tavsiye etmesi bana olağan gelmiyor.
Ağaoğlu: 200 dolardan beri Bitcoin’in anlamsız olduğunu söyleyen biri olarak 58 bin dolara geldiğinde, haklı çıktın mı diye sorarlar beşere. Tahminen bir gün haklı çıkacağım da, o ortada birileri nitekim önemli paralar kazanmış olacak. Yahut servetler önemli oranda el değiştirmiş olacak.
Güldağ: Ancak sana da Kennedy’nin babasının, ayakkabı boyacısından pay senedi tavsiyesi almaya başlayınca bir anda gidip borsadaki bütün varlıklarını satması ve kendini 1929’daki büyük Wall Street çöküşünden kurtarmış olması üzere bir noktadayız üzere gelmiyor mu sana da?
Ağaoğlu: Ayakkabı boyacısına kadar herkes aldıysa ‘biz bunu kime satacağız’ noktasına gelmiş olmaktır o… Satacak kimse kalmadıysa ben satayım çıkayım demiş ve mantıklı bir iş yapmış. Artık de herkes kripto para konuşuyor ise aslında son kullanıcıya kadar gelmişiz denebilir. Aslında rastgele bir akıllı aygıta sahip herkesin ulaşabildiği bir nokta burası. Fakat ben daha çok internetin birinci vakitlerine benzetiyorum durumu. Birinci basamakta bir resmi internetten indirmek neredeyse 1 gece sürüyordu. Dijital paralar tam o düzeyde. Daha çok gelişecekler. Bugün var olanlar o güne yetişecek mi bilmem. O gün internet çağına girdiğimizdeki bilgisayar markalarının bir birçoklarını hatırlamıyoruz bile. Petrolde olduğu üzere burada da çok büyük Bitcoin’i elinde bulunduranların piyasayı yönlendirdiği bir yer burası. O yüzden sağlıklı fiyat oluşumunun gerçekleştiğini düşünmüyorum.
Güldağ: Lakin her yere yayıldı. Türkiye’de 2 milyon borsa yatırımcısına ulaşıldı yıllar yıllar sonra. Meğer 3 milyon civarında kripto para yatırımcısından bahsediliyor. FX piyasası geliyor aklıma. Uçup gitmişti. Sonra çok sıkı düzenleme geldi. Bu tip adımlar bekler misin? Mesela vergi gelecek deniyor. Gerçi teyit edilmedi ancak…
Ağaoğlu: Düzenlemeler gelecektir. Tüm dünyada da geliyor. Fakat son çok sıkboğaz ettiğiniz anda çarçabuk yurtdışına kaçar. Çok sıkıştırmadan bu işi muhakkak kurallar getirmekte yarar var. Zira yalnızca vergi değil, döviz de gidecek demektir. TL ile alım–satım yaptığımızda aslında biz bize alım – satım yapıyoruz demektir. Bu da düzgün bir şey, denetim edebileceğiniz bir alan. FX süreçlerinde ifrat tefrit olmuştu. İpin ucu kaçırılmıştı. Kripto piyasasının uygun tarafı paranız olmadan çok fazla kaldıraçlı süreç yapamıyorsunuz. O nedenle piyasanın kendi içinde bir istikrar bulduğu yer olarak bile görebiliriz. Dolar-Euro tarafında kaldıraç kullandığınız vakit dünyanın öbür bir yerindeki hareketten ötürü canınızı yakabilir. Bitcoin’de biraz farklı. Paranız kadar süreç yapabiliyorsunuz. Ancak hiç kuşku yok ki, ‘balinalar’ denilen bu piyasanın büyük oyuncuları sizi de parmağında oynatabilir. Bütün kripto paraların ana paritesi Bitcoin üzerinden konuşuluyor ancak yarın oburu onun yerini alabilir.
